“Ăn hết bao nhiêu gạo
để làm ra một hạt than?
Trắng và đen
Mềm, dính và thô cứng
Để gieo được một hạt than
Chắc mất cả ngàn năm nữa”
Người Cơm được thực hiện trong khuôn khổ dự án mỏ than Mạo Khê, trong đó Trần Lương và 11 nghệ sĩ khác đến từ Hà Nội đã trải qua hai tuần tại mỏ than Mạo Khê, tỉnh Quảng Ninh. Trải nghiệm nhiều giờ trong những đường hầm sâu, tối và đầy bụi đã để lại một tác động sâu sắc đối với các nghệ sĩ. Phải mất khoảng 40 phút tắm rửa để loại bỏ khỏi cơ thể lớp bụi than đen dày đặc, thứ bụi không bao giờ có thể tống hết ra khỏi phổi.
Ở Việt Nam, cuộc sống gian khổ thường gắn liền với người nông dân, nhất là khi nông dân là những người phải hứng chịu nguy hiểm dưới bom đạn thời chiến nhiều nhất. Nhưng dự án này đã cho nghệ sĩ nhận ra rằng cuộc sống của những người thợ mỏ than cũng không kém phần cam go, nếu không muốn nói là hơn thế. Dù ở sâu dưới đường hầm hay dưới cái nắng như thiêu đốt, những người thợ mỏ và nông dân đều gánh vác nhiệm vụ nặng nề là sản xuất ra lương thực và nhiên liệu cho Việt Nam. Điều này tạo nên sự kết hợp sâu sắc giữa bột gạo và bột than: mềm và cứng, dính và sắc, trắng và đen. Việc sử dụng gạo và than trên cơ thể của nghệ sĩ tạo ra một cuộc gặp gỡ đầy nội tâm và gợi cảm, vì các chất liệu này đồng thời lôi cuốn và ám ảnh. Ở đây, hai vật chất khác nhau này – phụ thuộc vào sức lao động làm ra những vật chất thiết yếu – nhấn mạnh vào thân phận con người thường bị hạ thấp chỉ vì mục đích tạo ra vật liệu.
(Trích đoạn vựng tập triển lãm Medium at Large, được trưng bày ở Singapore Art Museum (SAM) năm 2014)