Võ An Khánh
-
Trạm quân y dã chiến trong tình hình địch nhổ cỏ U Minh/1970
Nước sâu ngang đùi những cán bộ quân y. Phòng khám khu biệt nằm khiêm tốn, hẻo lánh giữa đầm lầy, bọc trong lá cành, dây leo, cùng màn chắn rủ xuống từ ngọn cây rừng. Một y tá mang khẩu trang vén màn cho người khiêng cáng bước vào. Danh Sơn Huol, người thanh niên nhỏ bé nằm li bì trên cáng với băng trắng quấn đầu, là một chiến sĩ du kích người Khmer bị thương do bom Mỹ. Anh nằm bất động trên cáng như đang ngủ, chìm dần vào yên tĩnh, từ từ ghi nhận dư chấn của vết thương. Cuộc phẫu thuật sẽ diễn ra giữa nhiều rủi ro, từ thời tiết bất thường, thiếu thốn thuốc thang, tới côn trùng đỉa đói, cùng bao sinh vật huyền thoại của rừng U Minh đang ẩn ngụ tầng sâu. Hoàn cảnh nghèo nàn bất trắc dễ biến thành trải nghiệm thẩm mỹ thuần túy cho những người xem lìa xa chiến tranh, về địa lý lẫn thời gian, những người chỉ có thể sửng sốt thốt lời có cánh trước không khí sân khấu quyến rũ của trạm xá du kích. Tấm ảnh nhẹ khẽ lao xao với những chi tiết mê hoặc, chẳng hạn như lằn nước sáng ngời gợn toả tựa rắn rừng, uốn lượn quanh chân y sĩ. Hào quang gay cấn của bức ảnh vừa yểm mị mà cũng tỉnh táo, khoan thai. Cuộc phẫu thuật không diễn ra bên trong một tòa nhà nghi lễ như “ngôi nhà thờ cao lớn già cỗi nơi ngã tư, giờ ứng tác hoá thân thành bệnh viện” như trong bài thơ của Walt Whitman. Cảnh tượng Nội chiến Hoa Kỳ được Whitman vẽ với chuyển động vội vã, không gian điêu đứng, chật chội của “bác sĩ phẫu thuật, phụ tá cầm đèn, mùi ête, mùi máu”. Khúc thơ thị giác của Võ An Khánh rọi sáng một bệnh viện ứng biến kiểu khác, bớt rùng rợn, nhỏ nhắn hơn, u tịch, lặng lẽ hơn. Đoàn quân y bình thản quản trị tai họa với dáng hình trầm ngâm, vững chãi, khắc kỉ, phảng phất dáng dấp những vị thần uy nghi. Bức ảnh căng tràn phách điệu trầm tư nín thít – một hợp nhất giữa bình lặng sinh khí của y sĩ và bình lặng thương tổn của người lính mụ mị giấc say, họ cùng nhau phôi sinh nên cảnh tượng vừa bất ổn, vừa an tĩnh, một ngã tư bàng hoàng khẩn cấp nơi hai bờ sinh tử thinh nín hội tụ.
(Được biên tập từ trích đoạn văn bản cung cấp bởi Sàn Art)